با کاروان شعر و ادب کاشان/ملامحسن فیض کاشانی/قسمت نوزدهم

پایگاه خبری پیک سیلک : امیر محمد بامداد / بحث استوار و پرکششِ خداشناسی در اشعار و اقوال بزرگمردان عرفان و ادب،همیشه مغتنم و پسندیده بوده است و بسیار دامنه دار است اما آنچه که ما بدان بالاجبار یا به موقعیت و اضطرار قانعیم آنست که سرنخ های این اصول را بجوییم و از دل آنان هزاران رشته ی دیگر واگذار به ذهن اندیشمندان کنیم.ذکر این نکته ضروریست که هر چند این مقالات جنبه ی فرامنطقه ای دارد اما عموم مخاطبان ما از منطقه ی کاشان هستند و بنده دریافته ام که ذهن اینان بسیار فعال و بحثی و فلسفی است و این تنها موهبتی است در اختیار بنده که به لطف همکاران در این واحد به منِ حقیر شده است،چرا که بسیار از من استاد تر وجود دارد و داناتر.بهرطریق بنده مفصلا در این قسمت بحث خداشناسی شاعر گرانقدر،انسان پرمغز و عارف گزیده گوی_ملامحسن فیض کاشانی را به اتمام میرسانم که با توجه به نزدیکی به ایام محرم از پیچ پرخمِ انسانشناسی وی نیزگذر کنیم و به وادی شعر آیینی و سلسله مقالاتی در باب شخصیت والای حسین و ایام محرم بپردازیم.

سابقا عرض کردم که خدای ملامحسن،خدای اقتدار،فضل و داناییست اما امروز این بحث را بسط میدهیم و به دو شاخه ی اصلی،شاکله ی خداشناسی وی را تقسیم و تنظیم میکنیم.شاید این جمله صحیح ترین جمله و گزاره در باب خداشناسی ملامحسن باشد که وی خدا را به هیبت در قامت نور و به صفت در شمایلِ اقتدار شناخته است.خدایِ ملامحسن خداییست که با عقاید ناب دینی ما و ظرایف عرفانی نزدیک و خالی از هر گونه باورهای خرافی چه خوش بینانه و چه بدبینانه است.او خدا را آنطور که در کتاب و سنت ذکر شده مسشناسد و تنها گره از مشکلِ سخت فهمی آن باز میکند و خدا را بسیار ساده به ما تصویر میکند.او خدا را نور میداند.نوری که تابنده در دل همه ی مردمان جهان است.میگوید"نور خداست در دل ما".این نور را هیچگاه مختص به قشر خاص نمیکند.یکی از ویژگی های بی نظیر او اینست که خدایش همه گیر است.خدای او جامع است و مجموعه نیست.اینکه وی معتقد است که نور خداوند در دل همه ی ماست مصداق همان کلام خداوند است که در قرآن میفرماید:
"اللَّهُ نُورُ السَّمَوَتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَوهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِى زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّىٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَهٍ مُّبَرَکَهٍ زَیْتُونَهٍ لَّا شَرْقِیَّهٍ وَلَا غَرْبِیَّهٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِى ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى‏ نُورٍ یَهْدِى اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَآءُ وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَلَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَىْ‏ءٍ عَلِیمٌ

خداوند، نور آسمان‏ها وزمین است. مثل نور او همچون چراغدانى است که در آن چراغى (پر فروغ) باشد. آن چراغ در میان شیشه‏اى و آن شیشه همچون ستاره‏اى تابان و درخشان. این چراغ از روغن درخت پر برکت زیتون بر افروخته است، که نه شرقى است و نه غربى. (روغنش به قدرى صاف و شفّاف است) که بدون تماس آتش نزدیک است (شعله‏ور شود و) روشنى دهد. نورى است بر فراز نور دیگر. هر کس را که خداوند بخواهد به نور خویش هدایت مى‏کند، و خداوند براى مردم مثلها مى‏زند و به هر چیزى آگاه است."

خداوند خود را نور میداند و ملامحسن نیز آن نور را در قلب آدمی جای میکند.به راستی که این نور در قلب تمامی افراد جهان وجود دارد.هر چه انسان از شرور باشد نیز گاهی به رحم یا به لطف کاری نیکو انجام میدهد و این نور خداستکه تابنده میشود.حال این جهان نیز به همین نور تابنده است.نور خدا همان نور معرفت است.جهان امروز جهانی اخلاق گرا است و صلح بر جنگ و شرخواهی سبقت گرفته است.این خود نشان از همان ارزش والای انسانی دارد که منشا آن نور خداست.خداوند میفرماید که من نور آسمان هاو زمینم.این نور خاصیتش روشنایی است و همه چیز را روشن میکند.اگر دقت کرده باشید نور خود دو جنبه دارد یکی جنبه ی پوششی و یکی پالایشی.پوششی از آنروست که نور تاریکی هارا از بین میبرد.یعنی به هر چه بدیست در جهان خاتمه میدهد و پوشش میدهد.اما جنبه ی پالایشی آنست که نور هنگامی که به میان صلح میتابد،انگاه تفکیک شر از خوبی بسیار راحت است.انگاا راجت میتوان ان لکه ها را به دور انداخت.دیگر مسئله آنست که هر کس جلوی نور بایستد،سایه ی او اشکار است و تمیز او از مسلمین یا تسلیم شدگان امریست سهل.در واقع باید راحت بگویم که نور،مظهر اقتدار است.هر که جلوی نور بایستد،یعنی هر کس جلوی خدا و یا خداشناسان بایستد،از میان برداشنه میشود ویا سایه ی او گواه بر ایراد او است.حال این میان باید به این منبع نور نیز پرداخت.روح انسان و یا قلب به تعبیر عامیانه و عارفانه،نیاز به رسیدگی دارد.که مفصلا از این آینه ی درون گفته ایم.

جنبه ی دوم امر آن است که خداوند صفاتِ بسیار دارد و نکته ی مهمتر آن که هر صفت او در کمال است و کمال عین اقتدار است.سابقا در این باب مفصل گفته ام و از تکرار پرهیز میکنم اما تنها به چند نکته اشاره میکنم و بس.صفات خداوند در عین اقتدار و کمال اند.فی الواقع خداوند خدایی با ملاک انسانی نیست و خداوند خود است و خدایی خود را دارد.امور بی او عبس است و با او به سرانجامی صلاح خلق مبدل میشود.بی او جهان بی حرکت است و با او جهان پویا.خدایِ ملامحسن ز هر اشنایی،آشنا تر است و تنها وجودیست که در خلوت او راه میابد و یکی از توصیه های بسیار بسیار مهم ملامحسن آن است که در خلوت به خدا بپردازید و از خزانه ی او کسب کنید.کسب به این معنا که گنجایش درون را باید افزایش داد.

این بود آنچه به اختصار از خداشناسی ملامحسن گفتیم.یقینا مسئله بیش از این ها است اما رسالت بر دوش بزرگان و مسئولیت ز ما ساقط.خداوندا انشالله به نورِ هستی بخش خویش،قلوب حقیقت جویان را منور بگردان.

ادامه دارد...