با کاروان شعر و ادب کاشان/ملامحسن فیض کاشانی/قسمت هجدهم

پایگاه خبری پیک سیلک : امیر محمد بامداد/ در قسمت پیشین وارد بحث عظیمی با سرفصل خداشناسی شدیم که خود بسیار عمیق و زیبا و ژرف است.بنای کار خویش را بر آن نهادیم که با بیان تئوری مبدا و مقصد به شناخت هدف بپردازیم.خداوند در ادبیات عرفانی همیشه به مثابه هدف و انتهای خط مطرح است.زیرا که بالاتر از خدا چیزی نیست و تمام منشا،و منشا تمام هستی در ذات خداوند خلاصه میشود.از این رو ما هم در پی آنیم که هر چند خداوند انتهای مسیر است اما ما باید به این هدف آشنایی کامل داشته باشیم ک از آن با شناخت پیروی کنم و هر جا نیز ز زندگی واهداف آن بحث شد در نقش یک راهور بسیار موثر به پرداخت این مطلب بپردازیم.
آنچه ما در این قسمت بدان صراحتا خواهیم پرداخت،اینست که خدای ملامحسن چگونه خداییست.
خدای ملامحسن در یک کلام خدایی قادر است.یعنی لفظ قدرت و قادر بودن در خداشناسی وی بسیار از سایر صفات خداوند بولد و آشکارتر بر آن تاکید شده است.آن هم به این دلیل است که وی فیلسوفی است از مکتب ملاصدرا که خداوند را نقطه کانون هستی میداند.اصولا حکمت فلسفی اسلامی همین را مورد پذیرش قرار میدهد که آنچه هست خداست و جز او هیچ نیست و نخواهد بود.بعضی از این برداشت،جبری گری را استخراج میکنند که اینطور نیست.در واقع عارف جبری گرا نیست بلکه بسیار مختار است که در میان تمامی راه های زیستن،غرقِ در حق تعالی شدن را برگزیده است.در واقع عارف به هر سو که مینگرد خدا را میبیند و جز خدا بر چیزی واقف نیست.جهان او جهان عشق است که مبدا عسق خداست.درس و قال و مقال او نیز جز خدا نیست و از اندیشه تا انکار همه در گرو نعمات خداوند و توانایی هاییست که او به ما داده است.

اگر فضل خدای ما بِجَنبش جا دهد ما را
بعشق او دهیم از جان و دل فردوس اعلا را

ببینید که ملامحسن چه زیبا خداوند را فاضلی میداند که عشق عارف تنها از میان جهان به کنار او نشستن را یعنی همان قرب را میپسندد و باقی را هیچ میداند.در واقع این یک تفکر عارفانه نیست.بلکه هر انسانی روی کره ی زمین که وجود خدا را پذیرفته باشد،بسیار مشتاق است که در جمال این خالق قادر و این محبوب ابدی و ازلی خیره شود و ساعاتی چند با او به عمری بگذراند و حدیث دل بگوید.بقول حضرت مولانا که میگوید: ما را نه غم دوزخ و نه حرص بهشت است/بردار ز رخ پرده که مشتاق لقاییم.
مسئله ی دیگر آن است که یک صفت در این بیت میبینم و آن فاضل است.ابتدا گفتم قدرت و قادر بودن خداوند بسیار مورد تاکید ملامحسن است.اکنون نیز اضافه میکنم و بسط میدهم که این قدرت ها یا قادر بودن منظور ز خشم و هیاهو و غضب نیست بلکه از روی عظمت و رحمت و دانش و فضل است.فضل یک نمونه از آن صفاتیست که عظمتی رو به خداوند و قدرتی را به او میبخشد.
مسئله ی سوم آن که سیمای بنده در برابر خداوند را ببینید که چه درویشانه تصویر شده است.دمی نشستن با خدای را به هر جه در جهان است بخشیدن،شاید نگاهی عارفانه به آن آیه از قرآن است که ما همگی به خداوند فقیریم.
مِن باب سهل الوصول بودن مطلب سخن را گرد میکنیم و خاتمه میدهیم تا که این بحث شیرین اندک اندک تبدیل به شکرستان شود

ادامه دارد...