به گزارش پایگاه خبری پیک سیلک - چهاردهم مرداد ماه مصادف بود با یکصدو یازدهمین سال پیروزی انقلاب مشروطیت ،به همین مناسبت با شعری از دهخدا منتسب به این واقعه عظیم یاد و خاطره مجاهدت های شهیدان راه آزادی را گرامی می داریم. نقل است که بعد از سرنگونی استبداد شبی دهخدا در خواب میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل (مدیر روزنامه صوراسرافیل)را در خواب دید در همان هیبت همیشگی و با لباسی آراسته که به وی گفاما جوان بودیم چرا یادی از ما نکردی . دهخدا میگوید که نانگهان از خواب پریدم خواب را چنان تعبیر نمودم که باید یادی از صوراسرافیل نمایم . در همان نیمه شب نوشتم یاد آر زشمع مرده یادآر . و ابیاتی دیگر به آن اضافه نمودم . صبح آن روز بقیه شعر را کامل نمودم . مسمطی زیبا بدین مضمون حاصل شد.
توضیح اینکه میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل پس از به توپ بسته شدن مجلس توسط محمد علی شاه قاجار،دستگیر و در باغ شاه تهران پس از شکنجه در برابر محمدعلی شاه کشته شد.
علی‌اکبر دهخدا/ یاد آر ز شمع مرده یاد آر
یادآر ز شمعِ مرده یادآر
ای مرغِ سحر! چو این شبِ تار
بگذاشت ز سر، سیاه‌کاری،
وز نفحه‌ی روح‌بخشِ اسحار
رفت از سرِ خفتگان، خماری،
بگشود گره ز زلفِ زرتار
محبوبه‌ی نیلگونْ عماری،
یزدان به کمال شد پدیدار
و اهریمنِ زشت‌خو حصاری،
یادآر ز شمعِ مرده! یادآر!
ای مونسِ یوسف اندر این بند!
تعبیرْ عیان چو شد تو را خواب،
دلْ پُر ز شعف، لب از شکرخند
محسودِ عدو، به کامِ اصحاب،
رفتی برِ یار و خویش و پیوند
آزادتر از نسیم و مه‌تاب،
زان کو همه شام با تو یک‌چند
در آرزوی وصالِ احباب
اختر به سحر شمُرده، یادآر!
چون باغ شود دوباره خرّم
ای بلبلِ مستمندِ مسکین!
وز سنبل و سوری و سپرغم
آفاق، نگارخانه‌ی چین،
گلْ سرخ و به رخ عرق ز شبنم،
تو داده ز کف زمامِ تمکین،
زان نوگلِ پیش‌رس که در غم
نا‌داده به نارِ شوقْ تسکین،
از سردیِ دی فسرده، یادآر!
ای هم‌رهِ تیهِ پورِ عمران!
بگذشت چو این سنینِ معدود،
وآن شاهدِ نغزِ بزمِ عرفان
بنمود چو وعدِ خویشْ مشهود،
وز مذبحِ زر چو شد به کیوان،
هر صبحْ شمیمِ عنبر و عود،
زان کو به گناه قومِ نادان،
در حسرتِ روی ارضِ موعود
بر بادیه جان سپرده، یادآر!
چون گشت ز نو زمانه، آباد
ای کودکِ دوره‌ی طلایی!
وز طاعتِ بندگان خود شاد
بگرفت ز سرْ خدا خدایی،
نه رسمِ ارم، نه اسمِ شدّاد
گِل بست زبانِ ژاژ‌خایی،
زان کس که ز نوکِ تیغِ جلاد
مأخوذ به جرمِ حق‌ستایی
تسنیمِ وصالْ خورده، یادآر!