با کاروان شعر و ادب کاشان/ملامحسن فیض کاشانی/قسمت سیزدهم

اگر جان در ره جانان فدا گردد فدا گردد
ز یمن عشق جان جاودانی کرده ام پیدا

پایگاه خبری پیک سیلک : امیر محمد بامداد / یکی دیگر از دروسی که در ره معرفت جویی عشقبازان می آموزیم،بقای عاشقی در عین فنای جان است.عارفان معتقدند حضور در این دنیا به مثابه یک زندان است که بشر به کمک عاشقی،تیشه ای میسازد و حفره ای بر این زندان وارد میکند و از آن رهایی میجوید.
به واقع بقا حاصل مرارت ها و رنج هایی است که یک عارف و سالک در مسیر رسیدن به درجات متعالی طی کرده است.عارف اوج سلوک خود را فنا فی الله و بقا فی الله میداند.
فنا تعاریف بسیاری دارد اما عمده ترین آن،تقطیع تمام امیال نفسانیاز حهان فانی است.عشقبازی و پاکبازی و جان دادن در راه معشوق است.تعریفی نیز عطار دارد مبنی بر غایب شدن از خلق و حضور در درگاه خداوند است که البته این به معنای تارک دنیا شدن نیست بلکه بدان معناست که انسان بجای درگیری در مناسبات روابط انسانی،خدا را پیشفرض تمام امور بگیرد.اما هیچکدام از این مفاهیم آنچه مقبول ملامحسن است نمیباشد.بلکه فنا را باید از گنجینه ی استاد عرفان او یعنی عطار خارج کرد.در فنا و در بقا سیری در تعاریف عطار خواهیم داشت که راه را بر ما بگشاید:
فنا در اولین مرتبه ترک خود از خود است.
مرا باید که جان و تن نماند
وگر هر دو بماند تن نماند
فنا ظاهر مرگ نیست بلکه جان دادن در عین زندگانی است.در واقع هر گاه انسان خود را از دل این زمینیان کند و به عرش رفت،فنا رخ داده است و مقدمات بقا فراهم است.
فنا گشتن دل از جان بر گرفتن
همه انداختن آن بر گرفتن
و اخر آنکه انسان یک رنگ بگیرد و آن رنگ خداست.(یک رهم یکرنگ گردان در فنا)
فنا از نظر عرفا اوج تجلیات است در آینه ی روح.شرایط این تجلیات را در قسمت پیش عرض کردیم.بسیاری از عرفا فنا را تنها یک جذبه ی الهی میدانند اما امثال ملامحسن معتقد بر آنند که فنا یک مسیری است که باید طی کرد و دروازه ی ورود آن نیز توبه است.هنگامی که انسان از مرحله ی توبه گذر کرد،اندک اندک تا فنا باید قدم گذارد.در این سیر باید به آگاهی هایی برسد.این آگاهی ها نخست آن است که انسان به درکی از هستی خویش در مقابل جهان و عظمت آن قرار بگیرد.
بقا الی الله همان اوج آگاهی و درک از خداشناسی است.آن کس که به بقامیرسدبه تمام رموز مخفیه ی جهان هستی آگه است و تمامی اعمال او سوی الهی پیدا کرده است و بقا را همان قرب الهی نیز گفته اند حال تاثیر عشق در این مراحل چیست؟
در باب فضیلت های عشق که مفصلا نیز به آن اشاره کردیم یکی آن بود که عاشق خداوند متعال از هر چه غیر اوست دست میکشد در فنا نیز همین است.بسیار ساده است که فنا یک امر اجباری نبوده و یک خواست عرفانی است.در سلوک ما اجبار و تکلیف داریم،خواست و طلب هم داریم.عشق ورزی به ذات خداوند و ایجاد رابطه ی عاشق و معشوق با خداوند از خواست های این راه است،وگرنه رابطه ی خداوند و بنده چیزی بیش از معبود و عبد نیست.عشق به این علت منزل جاودان یا بقا را فراهم میسازد که بسیازی از معرفت اندیشی ها در راه خداشناسی و مصلحت ها را کنار میگذارد و بقول سعدی چندی به پای چندی به سر تا جانب خداوند میدود.عشق یک اسب سرکش است که تا منتهای جهان چه از خیر و چه از شر میرود پس سلوک رام کردن این اسب سرکش در جهت رساندن سوار خود به ان منزل جاویدان است.

ادامه دارد...