مقدمه
کاشان در نگاه هویتی و در تاریخ فرهنگ ایران به حتم از سردمداران جریانات فرهنگی و ادبی ست و به راستی شناسنامه ی هویت فرهنگی یک ملت در میزان سطور نگارش شده و ابیات سروده شده نهفته است و صحت این ادعا در کارنامه ی فرهنگی و ادبی کاشان بزرگ متجلی و متبلور است.گذر در سرگذشت ادبی ملل بزرگ این شمای کلی و این نمای چند وجهی را به ما میدهد که حالات و احوالات مخفیه ی یک ملت بی چند و چون در گفته ی دانشوران و ادیبان آن ملت جدای از تشکلات سیاسی و تشریفات نظامی به صدق صادقه نهفته است و پژوهش در باب این مسئله نه تنها برگی از اوراق ارزشمند تاریخ را تورق میکند بلکه مجانا ابعادی نظیر جامعه شناسی،سیر تحول فرهنگی و بسیاری مسائل از این دست را به ما ارزانی میدارد.
اهداف پژوهش های ادبی عموما بر حول یک محور مشترک میگردد و ما نیز خارج این دایره نیستیم و اصلی ترین هدفمان برافروختن چراغی در مسیر رشد و تعالی بشر است.اولین هدف از نگارش این مجموعه را میتوان بررسی درونمایه ی ادب دانست.همان طور که بسیاری از بزرگان فرموده و ما نیز در مقالات متعدد به آن اشاره داشته ایم،درونمایه ی تحول فرهنگی و رشد اجتماعی،بسترسازی فرهنگی ست.اصالت بستر رشد صحیح در جوامع مدرن امروز را فراهم میسازد.یکی از نمونه های اصالت جوامع،نفوذ ادبیات فاخر در دل ادبیات یومیه است.رسوخ بیش از هزاران بیت در دل ضرب المثل های کوچه بازاری خود نشانه ی صمیمت جامعه با ادبیات و فرهنگ ایران زمین است.از دیگر وجوه این نزدیکی آنست که ادبیات از دل جامعه میروید و بالعکس ادبیات نیز بر جامعه تاثیر میگذارد.ادبیات از عواطف بشری تا رخدادهای جهانی همه را به تصویر میکشد و مرز و محدودیتی در قبال مخاطب ندارد.معنویت،عشق،شادی و غصه همه و همه در ادبیات یافت میشود و ادبیات به مثابه آینه ای ست برای جوامع.
و اما ادبیات کاشان علاوه بر انعکاس عواطف بشری،گنج های پنهانی دارد که شامل عرفان و خداشناسی و... میباشد.امید است این مجموعه گره از این انبان بگشاید و دُر های فراوان از آن خارج کنیم.
نخستین مجموعه از دوره ی گلگشت در ادبیات کاشان را به ملامحسن فیض کاشانی اختصاص میدهیم و در این قسمت به شرح زندگانی وی میپردازیم تا در قسمت های بعدی به ابعاد شخصیتی وجهان بینی وی بپردازیم.
ملا محمدمحسن فیض کاشانی (زادهٔ ۱۰۰۷ در کاشان – درگذشتهٔ ۱۰۹۰ هجری قمری در کاشان) (۹۷۷–۱۰۵۸ هجری شمسی)، حکیم فیلسوف، محدث و عارف دوره صفوی و از دانشمندان شیعه است. نام او محمدمحسن مشهور به ملا محسن و تخلص وی فیض بوده‌است.
ملا محمدمحسن شاگرد ملاصدرای شیرازی و داماد بزرگ او بوده‌است. در فقه و اصول و فلسفه و کلام و حدیث وتفسیر قرآن و شعر و ادب توانا و در تمامی این‌ها و رشته‌های دیگر آثاری از خود به یادگار گذارده‌است.
در باب زندگی وی میتوان گفت،وی در شهر کاشان زاده شد. خاندان او عموماً از علما و دانشمندان خوشنام کاشان بودند، به ویژه جدش شاه محمود، پدرش شاه مرتضی و برادرانش مولی محمد معروف به نورالدین و مولی عبدالغفور و فرزندان آنها محمدهادی بن نورالدین و محمد مومن عبدالغفور و فرزند خود فیض مولی محمد ملقب به علم‌الهدی همگی دارای مقام عالی دینی بودند که تالیفات و تصنیفات نفیسی داشته‌اند.
وی از دوستان صمیمی آقا حسین خوانساری بوده و در شکل گیری و علاقه فرزند او (جمال‌الدین محمد خوانساری) به علم و دانش نقش بسزایی داشته است.فیض در قم زندگی می‌کرد اما وقتی که شنید سید ماجد بحرانی وارد شیراز شده به قصد کسب فیض به آنجا رفت و در آن شهر با دختر ملاصدرا معروف ازدواج نموده و لقبفیض را نیز از او گرفت.او از محضر اساتیدی چون ملاصدرای شیرازی و ابوعلی جمال الدین بحرانی بهره برده است.
وی در نگارش آثار بسیار پرکار بوده است.از آثار وی میتوان به صافی، شافی، محجه، نخبه، ندبه، مکاتیب، مفاتیح، تفاسیر، سفینة البحار، منهاج النجاة، ابواب الجنان، علم الیقین، عین الیقین، حق‌الیقین، جلاء العیون، جلاء القلوب، قرة الاصول، شراب طهور، اصول عقاید، اصول اصلیه، بشارة الشیعه، معتصم الشیعه، توحید، تنویر، تشریح، شرائط الایمان، خلاصة الاذکار، اخوان الصفا، شوق مهدی، دهر آشوب، دفع بلیات، رفع آفات، معیار ساعات، موارد مختلف، لب حسنات، وسیله ابتهال، منتخب فتوحات، منتخب غزلیات، منتخب اوراد، ترجمه طهارة، ترجمه صلاة، ترجمه زکوة، ترجمه حج…، شهاب ثاقب، فهرست علوم، معارف اصول، تعیین حقوق، حقایق و اسرار دین، ثنای معصومین، حقیقت علم و علما، شرح صحیفه سجادیه، رساله ثبوت ولایت، اختلاف مذاهب، تعیین حق، غزلیات، مسمیات، مثنویات، جبر و تفویض، جبر و اختیار، عوامل ملا محسن، اجوبه مسائل، لئآلی، حواشی و ده‌ها کتاب دیگر اشاره کرد.
وفات فیض به سال ۱۰۹۰ هجری قمری اتفاق افتاده و مدفن او در کاشان در مقبره‌ای به نام کرامت یا کرامات واقع است.
ادامه دارد...