کاشان ، محرم ، سنت ، سوگ

کاشان با توجه به داشتن عنوان یکی از کهن ترین پایگاههای پذیرش تشییع در ایران سابقه پررنگی در برگزاری مراسم های مذهبی داشته و مردم کاشان چه در عزا و سوگواری و چه در شادی و سرور ائمه دین خود را شریک دانسته و به برپایی مجالس میپردازند. محرم نیز از این قائده مستثنی نبوده و بلکه توجه ویژه تری به این ایام دارند به شکلی که از دیر باز هرساله  با برگزاری مجالس مفصل و متعدد عزاداری ایام محرم را با شکوهی هرچه تمام تر سپری میکنند.اما در این بین میتوان به سابقه تشکیل هیات و هم چنین آداب و رسوم مخصوص مردم و هیات در ایام محرم اشاره کرد.که در ابتدا به معرفی و بیان قدیمی ترین هیئات اشاره می شود.

 

تعدد هيئت‌هاي مذهبي از ويژگي‌هاي كاشان است به گونه‌اي كه در يك محله چند تكيه يا حسينيه وجود دارد  كه در حال حاضر بيش از 500 هيئت رسمي و غيررسمي در كاشان فعاليت دارد و هر كدام از اين هيئت‌ها داراي تشكيلات هيئت امنا يا هيئت رئيسه، رئيس، ناظم، ميان‌دار صندوق‌دار، برقي، تاسيساتي، چاي‌ريز، چاي‌بده، آشپز، سفره‌بده است اما در گذشته این تعداد نبوده و تنها معدود هیات مذهبی برقرار بوده که از جمله هیات موسی بن جعفر مدرسه آیت الله مدنی،مدرسه و حوزه علمیه امام خمینی(هیئت ابوالفضل)برپا بوده که تاریخ تاسیس هریک از این هیات فاصله ای چندانی بایکدیگر نداشته و قدمت قدیمی ترین آن به حدودا 130 سال پیش باز میگردد.

 

هیئت های تازه تاسیس بیشتر باب طبع جوانان بوده و روش عزاداری آنها به کلی با هیآت قدیمی متفاوت است. و موضوعی که میتوان به آن اشاره کرد شباهت بسیار آنها به یکدیگر در روش های عزاداری از جمله نوع مداحی است.بدین شکل که در گذشته ها نوحه و روضه خوانی از مقتل های که حادثه کربلا در آن روایت شده  صورت میگرفته اما در سال های اخیر معدودی از مداحان این رویه را کنار گذاشته اند که این موضوع خود جای بحث بسیار دارد.

 

اما آداب و رسوم مردم کاشان در روزهای محرم خود نیز به تنهایی جالب توجه است .هر یک از هیات آداب خاصی برای ایام محرم قبل از شروع و در طول ماه عزا و هم چنین برنامه های ویژه ای روزهای تاسوعا و عاشوا در نظر دارند.

 

روزها و هفته های مانده به شروع محرم اهالی هیئت با استفاده از پرچم و بیرق به سیاه پوش کردن مسجد،حسینه،محله و خیابان های اطراف میپردازند. شروع مجالس روضه و عزا از روز نخست ماه محرم آغاز شده و تا پایان ماه صفر ادامه دارد و اکثریت قریب به اتفاق هیئات در پایان مجالس به اطعام دهی به مردم شرکت کننده در جلسه عزا می پردازند.

 

هر هیئت در روز مخصوص هرساله راهی بازار میشود و هم چنین در گذشته تمامی هیآت موجود قادر بودند که در روزهای تاسوعا و عاشورا بازار بروند اما در سال های اخیر به دلیل کثرت هیات تعداد کمتری به این سنت میپردازند.این عمل یک رسم بسیار قدیمی بوده و در زمان های گذشته که خیابانی وجود نداشته و هم چنین برای در امان بوده از گرما و سرما اهالی هیئت به همراه مردم از مرکز آن هیئت به راه افتاده و از کوچه ها و محل هایی که به بازار منتهی می شده راهی بازار شده و به نوحه خوانی و عزاداری می پرداخته  و مسیر در تیمچه ی امین الدوله (مکانی واقع در بازار) به پایان می رسده که بعد از گذشت سال های بسیار هم چنان این رسم پابرجاست.

 

از دیگر رسومی که در بین تعدای از هیات متداول بوده شب دوره است.بدین معنی که هیات در شب تاسوعا و یا عاشورا از مرکز هیئت به همراه مردم به راه افتاده و به خانه آیات عظام کاشان و یا هیآت دیگر رفته و در آن مکان به عزاداری و نوحه خوانی پرداخته و به نوعی شهادت امام حسین سالار شهیدان و یارانش را به هیئت  میزبان تسلیت عرض میکنند.

اهالی کاشان توجه ویژه ای به نماد و نشانه های مذهبی چون نخل،،طوق،علمات و....دارند.و معمولا هیات صاحب یک یا چند قلم از این موارد می باشد. نخل و طوق قدمی ترین نمادهای مذهبی است که در کاشان رواج دارد. نخل نوعی حالت نمادین تابوت حضرت اباعبدالله را داشته که حمل آن به نوعی تشییع پیکر آن حضرت را در ذهن متبادر می 

 

کند و طوق نیز به عنوان نماد قد خمیدگی حضرت زینب سلام اله علیها به واسطه مصیبت های عاشوراست. بعضی از هیات ادعای در اختیار داشتن قدیمی ترین نخل و یا طوق دارند که متعلق به سال های بسیار دور می باشد و مردم نیز توجه ویژه ای به آن هیآت دارند. در سال های گذشته زمانی که هیئت راهی بازار می شده این نماد ها را نیز با خود همراه میکرده اما چندیست که به دلیل خطرات و آسیب های احتمالی که بعضا هم مشکلاتی به وجود آورده خروج این موارد از مسجد و حسینه و تکایا ممنوع اعلام شده است.

 

اما بدون شک برپایی مراسم برای امام حسین سالار شهیدان بسیار زیبا و پسندیده است اما نباید در این بین پیام و علت قیام آن حضرت رو به فراموشی سپرده و با نگاهی سطحی به این موضوع که در بین ایرانیان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده بنگریم. مطمئنا آن حضرت برای قیام حماسی خود پیامی به جز عزادای و برپایی مجالس محض داشته اند که جای تامل بسیار دارد.