روایت اثر ماندگاری که از هزارتوی کاخ گلستان به کاشانیان هدیه شد

 1 - تاریخ پرمز و راز و هفت هزار و پانصد ساله کاشان مملو از وجود رجال خوشنام و نامدارانی است که شهرت و آوازه آنها نه تنها بر تارک این شهر و دیار که در شناسنامه ایران بزرگ نیز برای همیشه ماندگار و ثبت و ضبط است. این نه از روی تعصب قومی و منطقه ای که از روی مستندات تاریخی است که نشان می دهد به خصوص از دوران حکومت سلجوقیان بر ایران کاشانیان نامدار فراوانی پا به عرصه گذاشتند که هم به واسطه هوش ذاتی خود در عرصه علم و فناوری و خلاقیت مانند غیاث الدین جمشید کاشانی و هم به سبب کیاست و سیاست ورزی های مبتنی بر درونمایه های اخلاقی اعتمادبرانگیز توانستند در ساختار حکومتی مراتب پیشرفت و تعالی را بپیمایند.

هر چه در دوران صفویه – علی رغم وجود هنرمندی بی بدیل مانند رضا عباسی - ، افشاریه و زندیه نام و عنوان کمی از رجال و مردان نامدار برخاسته از کاشان کمتر به چشم می خورد اما دوران 151 ساله حکومت و حکمرانی نامیمون قاجارها بر ایران به ویژه از آغاز موسم 38 ساله سلطنت فتحعلی شاه را می توان اوج رسیدن نامداران کاشانی به مراتب دیوانی و ساختار حکومتی برشمرد که تقریبأ تا بعد از دوران زمامداری شاه همیشه بیمار و عاشق و دلباخته سفر به فرنگ – مظفرالدین شاه – نیز ادامه داشت و برخی از همین کاشانیان نامدار خسته از دوران استبداد در بروز و ظهور انقلاب مشروطه نقش ویژه داشتند.

2 - مدتها بود که نام و آوازه کتاب فاخر، ماندگار و ارزشمند ( کاشانیان نامدار به روایت آلبومخانه کاخ گلستان ) زیر عنوان دانشنامه کاشان را شنیده بودم، شاید در حدود بیش از یکسال. درست از زمان شروع انتشار نخست آن در زمستان 93 به همت و اراده مردی که بی شک تعصب و عرق ستایش برانگیزش به زادگاه و دیاری که در آن رشد و نمو پیدا کرده را باید ستود. چند روز پیش و به شکلی تصادفی افتخار هدیه گرفتن این کتاب فاخر و نفیس از یک دوست نصیبم شد و فرصتی یافتم تا با تورق تأمل برانگیز و صفحه به صفحه آن بیش از پیش به کاشانی بودنم افتخار کنم. انتشار این کتاب جاودانه که به قول مهندس سیف الله امینیان در خانه هر یک از اهالی کاشان باید یافت شود علی رغم برجای مانده های قبلی بنیاد فرهنگ کاشان در حوزه تحقیق و پژوهش تاریخ و فرهنگ دیار سیلک شاید تاکنون بهترین نوع قدرشناسی مهندس حسین محلوجی از تاریخ و مرتبه والای شهری است که او خود را به آن مدیون می داند. همان شهری که در طول تاریخ ایران پایتخت هیچ سلسله ای نبود اما همه وجوه تمدنی و پیشرفت و توسعه شهرهایی مانند قزوین، تبریز و شیراز و اصفهان را یدک کشید. 

کتاب کاشانیان نامدار به روایت آلبومخانه کاخ گلستان که روایت تصویری و مکتوب از شرح حال مهمترین صاحب منصبان و رجال سیاسی و فرهنگی کاشانی عصر قاجار می باشد به عقیده نگارنده قابل تحسین ترین کتابی است که به لحاظ جامعیت در حوزه تاریخ و معرفی نامداران تاریخ کاشان علی رغم آثار مهم و تأثیرگذار شادروانان عبدالرحیم کلانتر ضرابی و حسن نراقی تاکنون منتشر شده است.

بنا بر آنچه مهندس حسین محلوجی – مؤسس بنیاد فرهنگ کاشان و منتشرکننده کتاب – در دیباچه آن آوره است این کتاب حاصل مداقه و جستجوی وی به همراه مدیر کاخ موزه گلستان در انبارها و مخازن این مجموعه در سال 82 و یافتن انبوهی از آثار هنری هوش ربا و فاخر مانند پارچه ها و منسوجات زری و مخمل است که خالق آنها یا از اهالی کاشان بوده اند یا نسبتی تام و تمام با کاشان داشته اند که در این بین بازدید از آلبومخانه کاخ موزه مهندس محلوجی را با چندین و چند آلبوم عکس از دوران حکومت ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه روبرو می کند. نشان به آن نشان که طی دو سال و در دو نوبت 215 عکس از رجال سیاسی نامدار و کاشانی شاغل در دربار عصر ناصری و عصر مظفر الدین شاه یافت و حدود 8 سالی طول می کشد تا از کپی برداری از عکس ها تا تحقیق و پژوهش بر روی نام و نشان کاشانیان نامدار حاضر در تصاویر که بسیاری از آنها در تفرجها، سفرها و گشت و گذارهای داخلی ناصرالدین شاه و اروپایی مظفرالدین شاه گرفته شده و حتی تحقیق بر روی نام و نشان و احوالات عکاسان این عکس ها، کار تدوین و انتشار کتاب آماده شود.

کتاب 570 صفحه ای کاشانیان نامدار به روایت آلبومخانه کاخ گلستان با معرفی تصویری فرخ خان غفاری ( ابوطالب ) امین الدوله به عنوان نامورترین مرد سیاسی خاندان غفاری - از سلک ابوذر غفاری – که در کاشان متولد شد و در نوجوانی به دربار فتحعلی شاه راه یافت و بعدها به مراتب بالای سیاسی در دربار محمدشاه و فرزندش-ناصرالدین شاه – رسید آغاز می شود. در ادامه 15 نفر از دیگر رجال سیاسی خاندان غفاری در عهد قاجار از جمله 3 تن از فرزندان فرخ خان امین الدوله – محمد حسن خان، محمدابراهیم خان و محمد مهدی خان غفاری- و البته محمدخان غفاری ( کمال الملک) به عنوان نقاش باشی دربار در قالب تصاویر و توضیحات ریز و جزئی زیر هر عکس در معرض دید بیننده قرار می گیرند. همچنین بخشی از تصاویر به معرفی شماری از رجال خاندان سرشناس شیبانی و تعدادی از شعرا، پزشکان، روحانیون نامدار ، تعزیه خوانان و نوازندگان کاشانی آلات موسیقی در آن دوران اختصاص دارد. جامعیت این کتاب در جایی است که علاوه بر معرفی مبسوط و کامل رجال کاشانی و نامدار عصر قاجار و البته عکاسان این تصاویر از جمله ناصرالدین شاه که شیفته پروپاقرص عکاسی از تفریحات خود و حتی اندرونی دربار بود و معرفی تصویری برخی ابنیه تاریخی کاشان و مناطق اطراف در انتهای کتاب به زبان انگلیسی شاهد محتوای مکتوب آنچه به فارسی خوانده ایم هستیم.

3 - مهندس حسین محلوجی را نسل ما دهه شصتی ها در قامت نماینده کاشانی ها در دوره های دوم و سوم مجلس می شناسند. مردی که در اوایل همان دهه مسئول اجرایی و جوان استان لرستان و همچنین در مقطعی دیگر معاون وزیر معادن بود و در دو دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی مسئولیت همین وزارتخانه را علاوه بر مسئولیت سنگین ریاست کمیته ملی المپیک تا مرداد 76 بر عهده داشت و آخرین یادگاری هایش قبل از ترک میز وزارت در حوزه عمران کاشان آبادکردن ویرانه هایی از زیر خروارها خاک بود که اکنون یک دهه ای می شود که برای کاشان در عرصه گردشگری عزت و آبرو جمع می کنند. خیلی از پرسپولیسی های 2 آتشه هم معتقدند در آن 8 سال و نیمی که مهندس ریاست هیئت مدیره باشگاه سرخهای پایتخت را بر عهده داشت تیمشان همیشه در اوج بود و با اقتدار برای رقبا شاخ و شانه می کشید. بنیاد فرهنگ کاشان اما بیش از یک دهه ای می شود که محلوجی 68 ساله را به عنوان مؤسس و پایه گذار خود در عرصه پژوهش و تحقیق پیرامون تاریخ و فرهنگ و تمدن کاشان بزرگ می بیند و کتاب کاشانیان نامدار به روایت آلبومخانه کاخ گلستان بی گمان اثری ماندگار در ادامه سیر دغدغه مندی و وفاداری مهندس محلوجی نسبت به تاریخ و فرهنگ شهری است که بسیاری از مورخین آن را نگین انگشتری ایران می شناسند.

4 -  این روزها که غرش گاه و بیگاه هواپیماها بر فراز کاشان و پرواز در مسیر این شهر تا مشهد مقدس و بالعکس بعد از 20 سال آغاز شده باید به یاد آوریم نام و نشان کسانی را که بیش از دو دهه پیش نیاز کاشان به پیمودن هر چه سریعتر مسیر توسعه از رهگذر احداث فرودگاه را احساس و با همت و سماجتی که شاید برخی صاحب منصبان استان نشین در آن روزها و سال ها بر نمی تابیدند پیگیری کردند. حتی اگر برخی از روی عمد و در روز از سرگیری رسمی آغاز پروازهای فرودگاه کاشان نامشان را از قلم بیندازند، در ضمیر ناخودآگاه مردم این دیار نام و نشان انسان هایی مانند مرحوم آیت الله یثربی (ره)، مهندس حسین محلوجی و مهندس جمالی به عنوان بانیان این حرکت توسعه بخش در مسیر پیشرفت کاشان فراموش نخواهد شد. باشد که قدرشناسی از گذشتگان نامدار و خدمتگزار توشه همیشه بر دوش مردم این دیار باشد ..