به مناسبت سوم دی، روز ثبت احوال؛ اولین شناسنامه دارها در ایران و کاشان ..

مروری بر یکی از رخدادهای تقویمی نخستین ماه زمستان، به ویژه روز سوم دی ما را به 102 سال پیش ارجاع می دهد. روزی که برای یک شهروند ایرانی اولین شناسنامه در تاریخ ایران صادر شد و به مناسبت این رخداد، سوم دی به روز ثبت احوال نام‌گذاری شده است.
نخستین ها همیشه در تاریخ و یاد ماندگارند. اولین اتومبیل پلاک شده در ایران، صاحب اولین دوچرخه و موتورسیکلت در ایران، اولین عکاس ایرانی، اولین استادیوم ورزشی در ایران و حتی اولین متوفای مدفون در بهشت زهرای تهران-محمد تقی خیال- که روایت است چون خانواده اش راضی شدند او در آن بیابان دفن شود و با او شهر خفتگان ابدی تهران افتتاح شود، یک پیکان به آنها جایزه داده شد!
اواخر دوره قاجار که با آغازین سال های قرن رو به پایان فعلی همزمان بود، به نوعی دروازه تجددخواهی ایرانیان است و بسیاری از پدیده های زندگی مدرن مانند دارابودن نام خانوادگی و شناسنامه در این دوره به صورت قانون جلوه گر شد.
تا پیش از این ماجرا که خبری از لقب خانوادگی و سند هویتی فرد نبود، برای صدازدن فرد، مانند جوامع عرب بلافاصله پس از نام او، نام پدر وی برده می شد و به نوعی نام پدر هویت خانوادگی او محسوب می شد. نشان به آن نشان که هنوز نیز در برخی محلات قدیمی و سنتی کاشان چنین روالی بین شماری از اهالی برای خطاب قراردادن همسایه ها مستتر است!

شماره یک به نام فاطمه ایرانی 
اولین نامی که در ایران شناسنامه گرفت متعلق به یک دختر می باشد، سوم دی ماه 1297 اولین شناسنامه ایرانی صادر شد. شناسنامه ای که صاحب آن دختری به نام فاطمه بود و صاحب شماره شناسنامه یک، در بخش دو تهران شد تا این روز برای همیشه روز ثبت احوال در ایران نام بگیرد.
برای دگرگون سازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتش منظم، اخذ مالیات و... تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرار گرفت و در جلسه 30 آذرماه 1297 هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام «فاطمه ایرانی» در تاریخ 3 دی ماه 1297 در تهران فعالیت خود را آغاز کرد.
تا قبل از سال 1295 هجری شمسی ثبت وقایع حیاتی از جمله ولادت و وفات براساس اعتقادات مذهبی و سنت های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت مولود در پشت جلد کتب مقدس از جمله قرآن مجید به عمل می آمد و از افراد متوفی نیز جزء نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبر ایشان نگاشته می شد اثری قابل مشاهده نبود.

اولین شناسنامه برای محمد باقریِ 55 ساله در کاشان 
اگر سوم دی 1297 اولین شناسنامه ایرانی به نام یک خانم صادر شد، هفت سال بعد در کاشان و در تاریخ 18 مهر سال 1304 «محمد باقری» صاحب اولین شناسنامه در این شهر شد، حال آن که در زمان صدور شناسنامه برای او، 55 سال- 1249- از تولدش می گذشت! 
به گفته‌ی علی مستوری - رئیس پرکار و پرمشغله‌ی اداره ثبت احوال کاشان- که مردم سیلک به مناسبت روز ثبت احوال با او یه گفت و گویی کوتاه نشسته، هیچ تصویر و نشانی از شناسنامه‌ی محمد باقری - اولین شهروند کاشانی صاحب شناسنامه- نیست اما وقتی از او می خواهیم تا درباره نخستین نام های خانوادگی دارای شناسنامه در کاشان بگوید با کمی جست و جو در آرشیو اسنادی اداره، پس از باقری از « مرتضوی، مصطفوی، صالح و کاشف » نام می برد.
مستوری البته از 18مهر 1304 به عنوان نخستین روز فعالیت اداره ثبت احوال کاشان یاد می کند که به عبارتی می شود همان روز صدور نخستین شناسنامه برای یک شهروند کاشانی. یعنی 95 سال پیش.
اما در سال 99، کدام اسامی در کاشان برای نام‌گذاری روی فرزندان تازه متولدشده پرطرفدار و به قول مستوری دارای فراوانی بود؟ او در این مورد می گوید: فاطمه، حلما، زهرا، زینب و ریحانه برای دختران و امیرعلی، علی، امیرحسین، ابوالفضل و محمدحسین برای پسران در سال 99، به ترتیب دارای بیشترین استقبال از سوی والدین برای نام‌گذاری فرزندان شان بود.