بیجک، سندی معتبر در کسب و کار بازار قدیم

روزگاری نه چندان دور شعر بافی از معدود حرفه های صنعتی کاشان بود. این حرفه مردانه، شغل بیشتر مردم بود و بسیار پرزحمت و کم درآمد. اما امروز بعد از گذشت 70 یا 80 سال، روز به روز به هنرمندانه بودن آن پی می برند. بافته های آنها قطعات کوچک و بزرگ از دستمال گرفته تا پارچه های بزرگ (چادرشب)بود. 
بیشتر شال و دستمال های بزرگ زنانه و مردانه در کردستان و کرمانشاه استفاه می شد. جنس بافته ها از ابریشم و بعدا برای ارزانتر بودن، ابریشم مصنوعی وارداتی از شرق آسیا بود که به آن فانتزی یا به اصطلاح محلی فنتازی می گفتند. 
کارگران این صنعت، صاحب محل کار و دستگاه بافندگی از جنس چوب بودند. کار تولید شده را در بازار بزرگ کاشان به تجار ویژه این کسب و کار برای فروش ارائه می کردند. 
در مواردی نقدینگی و سرمایه در گردش تاجر کافی نبود و به اجبار  با مدت چند ماه وجه آن پرداخت می شد. و هر دو با انجام معاملات توافق می کردند. 
لذا تاجر یک نوشته مبنی بر مبلغ و زمان  پرداخت دین با امضا و مهر برنجی یا نگین انگشتری می نوشت و به دست کارگر شعربافی می داد. به این کاغد کوچک بیجک می گفتند و تا حدودی مثل چک معتبر وعده دار امروزی بود. میزان اعتبار آن به صادر کننده بستگی داشت. دارنده می توانست در بازار با آن خرید کند و به جای وجه نقد از آن استفاده کند. گیرنده نهایی بیجک می توانست سر موعد به حجره تاجر رفته و آن را نقد کند. گاهی اتفاق می افتاد این کاغد ساده و کوچک بارها بین افراد بازار بعنوان وجه المعامله، دست بدست گشته تا در نهایت نقد می شد.  اعتبار این سند به امضا و اسم و رسم تاجر بستگی داشت و قاعدتا هر جوان از راه رسیده و حتی پولدار، بیجکش در بازار معتبر نبود. 
در مواردی که دارنده بیجک پول نقد و فوری لازم داشت می توانست آن را با کسری کم از مبلغ، آن را بفروشد و نقدش کند. وصول یاعدم وصول، دیگر ربطی به فروشنده نداشت! 
کار و تولید خودمانی و بدون نیاز به بانک و بیمه و...بود. تقریبا مناسبات بر اساس شناخت همدیگر  و رابطه های نزدیک بود که اعتماد، ستون و پایه هر چیز بود.  البته مبلغ بیجک ها تا آنجا که به خاطر دارم نسبتا کم بود و هر مرحله تسویه می شد و از بالا رفتن و انباشتن دیون مانع می شد و هر کس  جایگاه و اعتبار خودش را می دانست. 
در مواردی که برای تاجر مساله ای  پیش می آمد و بقول معروف باقی کار میشد همردیف های او مانع سقوط اش می شدند و سر و کارش به عدلیه و زندان نمی افتاد.
پیوند کرمانشاه و کاشان از طریق شعر بافی
اگر گذرتان به شهرکرمانشاه افتاده باشد با گشت و گذاری در شهر ملاحظه خواهید نمود که کسبه و بیشتر مردم آن شهر به محض اینکه پی به کاشانی بودن شما می برند می پرسند کجای کاشان یا سراغ بعضی از همشهریان را خواهند گرفت. حقیقت این است که این دو شهر از دیرباز پیوندهای دیرینه‌ای با یکدیگر داشته و دارند. با تشکیل اولین خطوط اتوبوسرانی، هر هفته یکی دو سرویس از کاشان به کرمانشاه یا بالعکس برقرار بود و گاراژی به نام نادری در نزدیکی بازار به این کار اختصاص داشت. فصل مشترک همه این آشنایی ها به دو عامل بازمی گردد اول سفرهای زیارتی پی‌درپی کاشانیها به عتبات از طریق مرز خسروی و شلمچه که اسکان در کرمانشاه از پیامدهای اجباری آن بود. دوم ارسال بافته‌های شعربافی برای سرپیچه و لچک برای مردان و زنان آن دیار این آیتم دوم موضوع مورد بحث ماست. بدون شک مناسبات تجاری، رابطه و آشنایی های دیگری را نیز به دنبال خود دارد. کارگران ساختمانی و فصلی زیادی را هنوز هم می‌بینیم که به لهجۀ کُردی کرمانشاهی صحبت می‌کنند. مقاطعه کاران و کارگران آسفالت و قیرگونی کار و امروزه عایق کاران سطوح بام و استخرها همه از کرمانشاهی های مقیم کاشان هستند. ماحصل این آشنایی ها ازدواج و پیوندهای خانوادگی محکم و استواری را شکل می‌دهد که نسل های دو رگه کاشانی-کرمانشاهی را به وجود آورده است. گاهی نیز اختلاط دو عامل اولیه، یعنی سفر به کشور عراق و کسب و کار، سبب ساز این پیوند‌ها بوده است.
همه اینها گفته شد تا اثرگذاری و نقش تولید و صنعت محلی در روابط اقوام گوناگون را بدانیم. اگر به این امور در سیطره وسیع تر بنگریم حتی پیوند و روابط فرهنگی ملل مختلف از کشورهایی هرچند دور می‌تواند تحت الشعاع تولید و کسب و کار قرار گیرد. هرچند این کشورها از یکدیگر دور و دارای ادیان و فرهنگ های مختلف و حتی متضاد باشند. همه اینها می‌توانند شالوده صلح و دوستی ملت ها باشند./ عیدون باد.