لوکاس اونه زورگ، شهید آلمانی جنبش حق طلبانه مردم ایران

احمد قرائتی/ اکثر ایرانیانی که سیاست کشورشان را دنبال می کنند با نام بنو اونه زورگ آشنا نیستند.
در اواخر ماه مه و اوایل ماه ژوئن ۱۹۶۷ محمدرضا شاه پهلوی سفری به آلمان انجام داد که باعث دگرگونی تاریخ این کشور گردید. پنجاه سال پس از آن مسافرت نه روزه رسانه های جمعی و بنیادهای پژوهشی آلمان هنوز از اهمیت آن سفر و پیامدهای پردامنه آن سخن می‌گویند. جامعه آلمان تحت تأثیر این سفر و وقایع حادث در آن برای یک دهه  یعنی تا سال ۱۹۷۷ در وحشت و خشونت فرو رفت. اقشار روشنفکر و دانشجویان آلمان و دیگر کشورها شاه را مجسمه نماد مفاسد سرمایه داری جهانی و غارت می دانستند. 
آنها عقیده داشتند که شاه، نه تنها مردم ایران را در زیر بال اختناق و استبداد خود رانده، بلکه همچنین به عنوان ژاندارم منطقه در سرکوب جنبش های رهایی بخش نقش مستقیم دارد. در بیست و هفتم ماه مه ۱۹۶۷  شاه ابتدا به آلمان شرقی رفته و بعد از آن وارد آلمان غربی شد و این خود باعث و بانی مسائلی بود که در  جوّ دو قطبی آن روزگار معنی خاص خود را داشت. روز ۳۰ مه در مونیخ تظاهرات گسترده‌ای علیه او صورت گرفت که به خشونت کشیده شد. 
دانشجویان هم از پلیس ضد شورش کتک می خوردند و هم از اراذل و اوباش چماغداری که از طرف شاه و حامیانش در سفارت ایران سازمان داده شده بود. دوم ژوئن پس از ورود به برلین غربی، شاه عازم اپرای برلین شد که در آن یکی از ساخته های موتزارت(فلوت سحرآمیز) به افتخار او اجرا شد.
 اونه زورگ به اتفاق همسرش که در آن زمان فرزندی در وجودش می بالید در تظاهرات عظیمی علیه شاه شرکت می‌کند. بنو اولین بار بود که در یک تظاهرات سیاسی شرکت می کرد. همسرش در اواسط ماجرا به خاطر وضعیت خاصش به خانه باز می‌گردد. اما در آن روز تظاهرات به خشونت کشیده می شود. 
در پایان شب روشن می گردد که جوانی به نام بنو اونه زورگ دانشجوی ۲۶ ساله رشته زبان و ادبیات آلمانی دانشگاه آزاد برلین از پشت سر هدف گلوله مستقیم پلیس قرار گرفته و کشته شده است. زورک ۲۶ ساله جوانی محجوب، آرام و از فعالان کلیسای پروتستان (بنا به روایتی) بود که با مرگش طوفانی در آلمان به پا کرد. و باعث گسترش دامنه اعتراضات و تشدید عملیات پلیس در این کارزار شد. لازم به توضیح است که چند روز قبل از این وقایع، کتابی به زبان آلمانی توسط یک دانشجوی ایرانی به نام بهمن نیرومند منتشر می‌شود و بنو بعد از مطالعه آن به اوضاع و نابسامانی های ایران و شخصیت دیکتاتور مآبانه شاه پی می‌برد و سخت تحت تاثیر آن قرار می گیرد. احساسات انسان دوستانه و اومانیستی او مرزها های ایدئولوژیک و قومی و زبانی را در می نورد و به موج جنبش حق طلبانه می پیوندد. قتل اونه زورگ چنان ابعادی می‌یابد که باعث می‌شود جناحی از جنبش دانشجویی به مواضع افراطی بگراید و حتی دست به اسلحه ببرد.
تراژدی قتل اونه زورگ بعد ها باز هم ابعاد پیچیده تری پیدا می‌کند. سال ها بعد از فرو ریختن دیوار برلین روشن می شود که ها پنتس کوراس، ماموری که سر اونه را هدف گرفته بود در استخدام سازمان امنیت آلمان شرقی(اشتازی) بوده است.
این روزها به مناسبت پنجاهمین سالگرد سفر شاه، کتاب ها و اسناد تازه ای منتشر شده مثل کتاب «دوم ژوئن» با عنوان فرعی «گلوله‌ای که کشور را تغییر داد» به قلم «اووه سوکوپ». این کتاب فراگرد رویدادهای سفر تاریخی شاه را با دقت بازسازی و تشریح کرده است. 
در برابر آن کتابی با عنوان «دیدار شاه نقطه عطف جنبش دانشجویی» نوشته «آکارد میشلس». به جای درنگ بر اجزاء رویداد و حواشی آن، ماجرا را در یک زمینه تاریخی گسترده مطالعه می کند. نویسنده  بجای تفسیرهای قالب شخصی و عاطفی، رویدادها را در پهنه ای تاریخی با توجه به فضای دو قطبی جنگ سرد، زیر ذره‌بین گذاشته است. موضوع محوری کتاب پاسخ به پرسشی معماگونه است: چرا یک رویداد عادی یعنی دیدار یک دیکتاتور جهان سومی از آلمان به نقطه عطفی در تاریخ معاصر این کشور تبدیل شد. 
همچنین این کتاب نقش ایران در صحنه بین المللی با تأکید بر روابط آن با آلمان را بررسی می‌کند و نوع حکمرانی خاندان پهلوی را دیکتاتوری با تمایل به تجدد و اصلاحات آمرانه از بالا ارزیابی می‌کند.
از گرایشات رضا شاه به آلمان هیتلری صحبت می کند که به اشغال ایران توسط قوای متفقین انجامید و سرانجام این واقعیت که پسر او محمد رضا شاه با کمک بریتانیا در ۱۳۲۰ شمسی به جای پدر نشست. محمد رضا که در سال‌های اول حکومت جوانی خجالتی و ساده دل و تا حدی خویشتن دار بود به تدریج به جنون قدرت دچار شد که نابودی او را در انقلاب ۱۳۵۷ رقم زد. 
تلقی دولت آلمان از شاه این بود که وی یک اصلاح‌طلب ضد کمونیست است که تلاش میکند با اجرای برنامه‌های مدبرانه کشور را نوسازی و به دنیای مدرن نزدیک کند. شاه از میانه دهه ۱۳۴۰ دست به یک بازی دیپلماتیک زیرکانه ای میان دو قدرت زد و آلمان غربی هم که سخت در کوران جنگ سرد قرار داشت می کوشید به هر قیمت شاه را از نزدیک شدن به بلوک شرق باز دارد که در این مسیر از پذیرایی هرچه باشکوه تر گرفته تا سرکوب نیروهای ترقی خواه مخالف شاه رویگردان نبود. 
به گمان نویسنده این متن، کتابی کوچک نوشته بهمن نیرومند چنان که ذکر شد در دامن زدن به احساسات ضد شاه در آلمان تأثیر فراوان داشت. نیرومند که خود از کادرهای فعال کنفدراسیون دانشجویان ایرانی بود کتابش به عنوان «ایران الگوی یک کشور در حال توسعه» ضربه سنگینی به آبرو و حیثیت شاه وارد کرد.
القصه؛ تلاش بازماندگان قربانی خشونت دسیسه های احتمالی قدرت‌های رقیب در آلمان شرقی و غربی و به خصوص فرزند پدر مرده اش، در هیچ محکمه ای پیروز نشد. 
قاتلش تحت عنوان دفاع از خود از اتهام قتل تبرئه شد. همه افراد موثر در دادگاه خود را به کوچه علی چپ زدند. پزشک ایرانی بیمارستان بدون کالبد شکافی جواز فوت و دفن او را صادر کرد. یعنی همان دکتر همایون تجدد.