خوانش اجتماعی زنان در چهل سالگی انقلاب

دکتر مینا هلالی ستوده / چهل سالگی در بشر سن کمال است. تاریخی است که در آن دیگر نه از ناپختگی روزهای جوانی خبری است نه از فرسودگی و ناتوانی پیری. اگر چنین قیاسی را با جریان های سیاسی و اجتماعی جوامع داشته باشیم اینک زمان خوبی برای ارزیابی انقلاب اسلامی ایران هست. 
انقلاب اسلامی ایران که چهار دهه پیش از این در واکنش به بسیاری از ناکارآمدی های سیاسی و اجتماعی رژیم پهلوی و نارضایتی های مردم روی داد. اینک پس از سپری کردن بسیاری از فراز و فرودها در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تغییرات چشم گیری داشته است. زنان علاوه بر آنکه یکی از مهمترین گروه های فعال در وقوع انقلاب بوده اند، بهبود وضعیت زنان و یا به عبارت بهتر فراهم سازی  جایگاه شایسته و در شأن زن مسلمان ایرانی همواره از جمله دغدغه ها و انتقادهایی بود که به رژیم قبل در برابر استفاده ابزاری و تضییع حقوق زنان مطرح می شده است. 
تجربه زیسته افراد و پژوهش های متعددی روایت از بهبود وضعیت اجتماعی زنان نسبت به قبل از وقوع انقلاب دارد. از جمله این موارد می توان به بهبود وضعیت زنان در زمینه های بهداشتی، آموزشی، اقتصادی، سیاسی اشاره کرد. مرگ و میر زنان باردار و امید به زندگی زنان از جمله شاخص های مهمی است که بهبود قابل توجهی طی این سال ها داشته است. بی سوادی زنان به طور چشم گیری کاهش پیدا کرده است و در مقابل به تعداد زنانی که آموزش عالی را طی کرده اند افزوده شده است. همین روند در مورد اشتغال زنان در عرصه های اقتصادی و مدیریتی و نیز جایگاه های سیاسی نیز صدق می کند. در حوزه خانواده نیز زنان به جایگاه برابرتری نسبت قبل دست یافته اند.
 در مقام قضاوت می توان بخشی از این بهبود وضعیت زنان را به دلیل تحولات جهانی در طول زمان دانست. تقریباً در اغلب کشورهای دنیا به واسطه افزایش امکانات و ارتباطات و نیز فشارهای نهادهای بین المللی زنان نسبت به 4 دهه پیش وضعیت بهتری را تجربه کرده اند. اما نگاه دقیق تر ما را متوجه سرعت بهبود وضعیت در برخی ابعاد و پیشی گرفتن ایران از بسیاری از کشورهای منطقه خواهد کرد. این امر به ویژه در حوزه بهداشت و آموزش صدق می کند. مسأله دیگر وضعیت زنان در سطوح بالاتر سیاسی و اجتماعی است. اگرچه زنان در عرصه سیاسی حضور چشمگیرتری نسبت به 4 دهه پیش داشته اند اما هنوز سهم آنان در مناصب مهم سياسي نظير رياست جمهوري، وزارت، سفارت، فرمانداري و استانداري، اگر هيچ نباشد، دست‌كم به چشم نمي‌آيد. در حوزه قوانين حقوقي نيز چشم‌انداز کلي نشان ميدهد که اين قوانين به‌طورکلي پاسخگوي احقاق حقوق زنان نبوده اند. قوانين ايران دربارة زنان با معيارهاي کنوانسيون هاي بين-المللي تفاوت زيادي دارد. ضروري است که در زمينة برخي مسائل اساسي حقوق زنان نظير تابعيت زناني كه با افراد خارجي ازدواج مي‌كنند، طلاق، حضانت فرزندان، ديه و... با توجه به امکانات نظام حقوقي و فقهي اصلاحات اساسي صورت پذيرد. علی رغم تغییرات روی داده در جایگاه اجتماعی زنان همچنان، مطالعات نشان داده که اغلب زنان درمعرض خشونت خانگي قرار دارند. مسأله ای که اگر بنیاد خانواده را ویران نکند آن را تبدیل به ویرانه ای برای ادامه زندگی خواهد کرد.  انقلاب اسلامی ایران در آستانه چهل سالگی توانسته مواهب چشمگیری برای زنان داشته باشد اما قطعا زنان جامعه ایرانی در شرایط جدید خواهان رفتاری هستند که از فردی خردمند در چهل سالگی اش انتظار می رود.